Leergang ‘De urgentie van Aardewerk. Filosofische en praktische inspiratie voor betrokken professionals’
April – juni 2023, in De Moestuin, Utrecht
De voortgaande, desastreuze opwarming van de Aarde en de even desastreuze afname van biodiversiteit, leiden bij veel mensen tot verwarring, angst en desoriëntatie, maar ook tot allerlei nieuwe ideeën en initiatieven in het teken van radicale veranderingen in onze economie en levenswijze.
Tegen die achtergrond verwijst de titel van deze Leergang naar de urgentie om persoonlijk, professioneel en maatschappelijk in beweging te komen ten behoeve van de Aarde die ons draagt. Wij noemen dat ‘Aardewerk’, opgevat als alle vormen van handelen die bijdragen aan nieuwe, respectvolle verbindingen met de Aarde in ons eigen leven en werken.
Volgens de filosoof Bruno Latour maken wij momenteel deel uit van twee werelden. Aan de ene kant de moderne, georganiseerde, voor velen comfortabele wereld van economische groei, technologische vooruitgang en de neoliberale markteconomie – ‘the world we live in’, zoals hij zegt. Aan de andere kant de wereld die we exploiteren – ‘the world we live off’: de Aarde die ons draagt en die wij steeds meer de vernieling in helpen. De eerste, exploiterende wereld heeft zich ver verwijderd van de tweede, dragende wereld. Moderne mensen leven zodoende als ‘absentee landlords’ ten opzichte van de Aarde. Dat heeft inmiddels ontwrichtende consequenties. Latour stelt daarom de vraag hoe wij kunnen landen op de Aarde die ons draagt, hoe kunnen wij daarin aarden?
Aardewerk betreft dan niet alleen het ontwikkelen van een dieper begrip van de complexiteit van de Aarde en van respect voor al het cruciale werk van andere levensvormen. Bovendien is Aardewerk intern verbonden met waardenwerk, met het ontwikkelen van zinvolle en waardevolle vormen van leven en werken. Het gaat hier om nieuwe denk- en handelingsrepertoires die in het teken staan van zinvol leven en van werk dat deugt en deugd doet, binnen instituties die nog grotendeels in het teken staan van het negeren of verdringen van de ecologische destructie waar zij deel aan hebben.
Foto: Machtelt Mostert, www.machtelt.photo
Bekijk hier een filmpje met Harry Kunneman over de Leergang Aardewerk. En bekijk hier een filmpje met Harry Kunneman over Wouter Kusters’ boek (zie hieronder) in relatie tot de leergang.
Inzet en werkwijze
Deze leergang richt zich op professionals en bestuurders die werkzaam zijn in organisaties met een publieke missie, zoals het onderwijs, de zorg, het sociaal werk, de politie en gemeentelijke en provinciale organisaties. Hun publieke taak omvat ook het actief vormgeven aan de ingrijpende culturele en organisatorische veranderingen die nodig zijn voor respectvolle in plaats van onverschillige en destructieve relaties met de Aarde die ons draagt. Deze leergang is onder meer bestemd voor professionals die binnen hun eigen organisatie al initiatiefnemer zijn, maar ook voor hen die zich op dit gebied willen ontwikkelen.
Dat vraagt om waardevol professioneel handelen dat in ambachtelijk opzicht deugt en in relationeel opzicht deugd doet, zowel aan mensen als aan andere levensvormen. Dat vraagt ook om verzet tegen dominante systeemgerichte vormen van organiseren die in het teken staan van controle en marktgerichte kwalificatie en daarbij gretig gebruik maken van de motivatie en betrokkenheid van professionals, maar hen in veel gevallen ook overbelasten, uitputten en in de steek laten.
Destructieve exploitatie van natuurlijke hulpbronnen en exploitatie van professionals (en studenten!), zijn intern met elkaar verbonden. Aardewerk vraagt dus ook om beter aarden in je eigen werk, in goed gezelschap.
Tegen deze achtergrond heeft deze leergang een drievoudige inzet:
- Een inhoudelijke verdiepingsslag rond Aardewerk en aarden, aan de hand van inspirerende filosofische, wetenschappelijke en artistieke perspectieven (onder meer van Latour, Rosa, Saladino, Neyrat en Kusters).
- Handvaten voor praktische initiatieven in de eigen werkomgeving van de deelnemers, zoals gezelschapsvorming, kleinschalige tentoonstellingen en door Bruno Latour geïnspireerde ‘ateliers’.
- Kritisch onderling gesprek en bemoediging, mede in het teken van netwerkvorming en vervolginitiatieven rond Aardewerk.
Deze leergang wordt gegeven door Harry Kunneman en Wouter Kusters en is mede-georganiseerd door Lars Moratis. We ontvangen een aantal inspirerende gastdocenten, namelijk Henk Manschot, Anne-Marie Pronk, Kees Klomp en Martijntje Smits. Achtereenvolgende thema’s zijn: ‘Aarde en aarden’, ‘angst, moed en hoop’, ‘groei en ontwikkeling’ en ‘natuur en techniek’. De leergang omvat zes dinsdagmiddagen: vijf middagen van begin april tot eind juni 2023 en een afsluitende middag medio september. Op die afsluitende middag presenteren de deelnemers een ontwerp voor een initiatief in hun eigen werkpraktijk, voortbouwend op de stof en de inspiratie uit de voorafgaande middagen.
Praktische informatie
- Data en tijden: zes dinsdagmiddagen, namelijk 4 april, 25 april, 16 mei, 6 juni, 27 juni en 19 september 2023 (terugkommiddag), steeds van 12:30 uur tot 17:00 uur (inclusief gezamenlijke lunch).
- Locatie: de Leergang vindt plaats in De Moestuin, Laan van Maarschalkerweerd 2, 3585 LJ in Utrecht. (Direct achter stadion Galgenwaard, vanaf Utrecht CS snel en goed bereikbaar met de sneltram.) www.moestuinutrecht.nl
- De kosten bedragen in totaal €925,- excl. btw, inclusief zes (vegetarische) lunches, studiemateriaal en toegang tot het digitale archief van het tijdschrift Waardenwerk. (NB: doordat we binnen het Moestuincomplex een andere ruimte hebben gevonden, hebben we de oorspronkelijke prijs van €1175,- kunnen verlagen naar €925,-).
- Vooraf: met de deelnemers wordt voorafgaand aan de leergang een kennismakingsgesprek gevoerd.
- Contact en aanmelden via: communicatie@waardenwerk.nl
Docenten
Harry Kunneman is emeritus hoogleraar aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Hij schreef vele boeken en artikelen over kritisch humanisme, normatieve professionalisering en waardenwerk, waaronder Postmoderne moraliteit (1998), Voorbij het dikke-ik, (2005) en Amor Complexitatis (2017). Hij is hoofdredacteur van het Tijdschrift Waardenwerk.
Wouter Kusters is filosoof, taalwetenschapper en docent. Hij is vooral bekend van zijn prijswinnende boeken Pure Waanzin (2004) en Filosofie van de waanzin (2014). Sinds een jaar of tien legt hij zich meer toe op het denken over klimaatverandering. Maart 2023 verschijnt zijn nieuwe boek bij Uitgeverij ISVW ‘Schokeffecten. Filosoferen in tijden van klimaatverandering’. Bekijk hier een filmpje met Harry Kunneman over dit boek, en over de leergang.
Mede-organisator
Lars Moratis is leerstoelhouder Management Education for Sustainability, oprichter van ImpactAcademy en redacteur van Waardenwerk.
Gastdocenten
Kees Klomp is lector Betekeniseconomie bij Kenniscentrum Business Innovation en activistisch onderzoeker van economische systeemverandering.
Anne-Marie Pronk is senior projectleider communicatie bij ARK Natuurontwikkeling en ervaren klimaatcampaigner. Zij stond o.a. aan de wieg van de jaarlijkse warmetruiendag.
Henk Manschot is emeritus-hoogleraar Ethiek en voormalig rector van de Universiteit voor Humanistiek. Hij publiceerde in 2016 het boek ‘Blijf de aarde trouw. Pleidooi voor een Nietzscheaanse terrasofie’.
Martijntje Smits is techniekfilosoof (PhD), onderzoeker, programmamaker, docent en adviseur op het gebied van vraagstukken op het snijvlak van wetenschap, technologie en samenleving.
Deze leergang is nu bezig. In het voorjaar van 2024 organiseren we een tweede Leergang Aardewerk. Voor meer informatie mail naar communicatie@waardenwerk.nl